پایان نامه بیوگرافی و نقش خاندان ابی وقاص در تحولات تاریخ اسلام

دانلود پایان نامه بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص و نقش آنها در تحولات مهم تاریخ اسلام در مقاطع مختلف در 152 صفحه ورد قابل ویرایش آماده اارئه با فرمت doc

طرح تحقیق

یکی از دوران های حساس تاریخ جهان، عصر بعثت و نبوت آخرین پیامبر خدا حضرت محمد بن عبدالله (ص) است. مردی که توانست انسان هایی را پرورش داده ، بر روند تاریخ تأثیر گذارد و مسیر آن را تغییر دهد. در راستا بررسی زندگانی برخی از این کارگزاران و همراهان خواندنی و قابل بررسی است که از میان آن ها سعد ابی وقّاص، فرزندش عمربن سعد و پسر برادرش هاشم بن عتبه ابن ابی وقاص هستند که زندگی پرفراز و نشیبی دارند. از آنجایی که پدر در زمان رسول خدا(ص) از مسلمانان اولیه بوده و یکی از اصحاب بشمار می رود و پس از رحلت آن حضرت تغییراتی هر چند به مرور در این خانواده بوجود آمده تا جایی که فرزندش عمربن سعد فرمانده سپاهی است که امام حسین (ع ) نوه همان پیامبر(ص) را با وضع فجیعی به شهادت می رسانند اما از سوئی دیگر و پسر برادرش هاشم که از پدری کافر بوده از شیعیان مخلص علی (ع) می شود. پژوهش حاضر بررسی فراز و فرودهای این خانواده در تحولات قرن اول هجری است.

اهمیت موضوع و علت انتخاب آن

بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص که در تحولات مهم تاریخ اسلام و مقاطع مختلف آن نقش ایفا نمودند باعث شده است که برای فهم این تحولات پژوهشی ترتیب داده شده و ضمن بررسی بیوگرافی این خاندان و نقش و جایگاه آنان را در تاریخ اسلام مشخص شود.

به طور قطع همه صحابه و کارگزاران بزرگ رسول خدا (ص) یکسان نبوده اند بلکه برخی از آنها تأثیرات و نقش مثبت و احیانا بعضی از آنها نیز نقش منفی ایفا نموده اند. در این تحقیق سوال اصلی این است: نقش خاندان ابی وقاص در تحولات سیاسی، اجتماعی تاریخ اسلام چه بوده است؟

پیشینه خانوادگی و شغل سعد

نسب سعدبن ابی وقاص

در خاندان ابی وقاص افراد زیر در تاریخ اسلام نقش ایفا کردند:

سعد بن ابی وقاص، عتبه بن ابی وقاص، عمیر بن ابی وقاص ، هاشم بن عتبه بن ابی وقاص معروف به مرقال و عمر بن سعد ابی وقاص و... که برای جلوگیری از تطویل کلام به آنان نخواهیم پرداخت.

سعد پسر مالک معروف به سعدبن ابی وقاص است. ابی وقاص پسر وهیب بن عبد مناف بن زهره است. مادرش حمنه دختر سفیان بن امیه بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصی است. لذا نسب سعد از ناحیه پدر به بنی زهره و از ناحیه مادر به بنی امیه منتهی می شود.

دسته ای در نسب سعد شک داشته و او را می آزردند. چنانکه روزی سعد نزد پیغمبر(ص) آمد و گفت : یا رسول ا... من کیستم ؟ فرمود: تو سعد پسر مالک پسر وهیب پسر عبد مناف پسر زهره ای. کسی که جز این بگوید، خدا او را لعنت کند.

ابن سعد از جابر بن عبدالله نقل می کند، پیامبر(ص) نشسته بود؛ سعد بن ابی وقاص نزد پیامبر(ص) آمد و پیامبر(ص) فرمود: این دایی من است و هر کس را دایی او پرورش می دهداین سخن پیامبر(ص) اشعار بر این دارد که آمنه مادر حضرت محمد (ص ) از قبیله ی بنی زهره است و سعد نیز از همین قبیله است و این تعبیر پیامبر(ص) نشان دهنده لطف و محبتی است که آن حضرت به یاران خویش داشت. کنیه سعدابواسحاق است . سعد ابن وقاص را پسری بود اسحاق نام که کنیه سعد از نام اوست و در کودکی درگذشت.

شغل سعد بن ابی وقاص

شغل سعد در دوران جاهلیت تیرتراشی بود. امّا اینکه شغل پدر وی چه بوده و چگونه زندگی می کرد و در این دوره یعنی دوره بعثت زنده بوده یا خیر منابع دسته اول ساکت می باشند و سعد در این زمان هفده سال سن بیشتر نداشت، ابن رسته در اعلاق النفیسه می نویسد: ابوطالب عطر فروش بود و گاهی اوقات شیر می فروخت. ابوبکر صدیق و عثمان و طلحه شغل بزّازی داشتند و سعد بن ابی وقاص تیرتراش و برادرش عتبه بن ابی وقاص نجار... و بعید نیست که با توجه به روحیه نظامی گری که داشت این روایت تاریخی بر تیر تراش بودن وی درست باشد.

شرکت سعد ابی وقاص در دیگر جنگهای اسلام

گرچه منابع از فعالیتها و جنگاوری سعد مطالب زیادی را در دیگر جنگها نقل نمی کنند، امّا شواهدی وجود دارد که نشان می دهد سعد در جنگ های دیگر هم شرکت داشته است آنجائیکه سعد در فضایل امیر المومنین (ع)، احادیثی را نقل می کند که نشان دهنده حضور سعد در این جنگهاست . به عنوان مثال دادن پرچم به علی (ع ) در جنگ خیبر از سعد نقل شده است.

سعد ابی وقاص آن واقعه را این چنین گزارش می دهد: پس از آنکه پیامبر(ص) در جنگ خیبر پرچم را به ابوبکر داد و شکست خورد بار دیگر پرچم را به عمر سپرد که او نیزکاری از پیش نبرد و فرمود: فردا پرچم را به کسی خواهم سپرد که او خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش هم او را دوست دارند، هیچ گاه پشت به جنگ نمی کند و بر نمی گردد تا خدا قلعه را بدست او فتح کند. روز بعد اول وقت تمام لشکریان مقابل پیغمبر(ص ) صف کشیدند هر یک سر پا بلند می شد تا خود را به پیغمبر (ص ) نشان بدهد تا پیامبر(ص) پرچم را به او بدهد و این فضیلت را درک کند ولی رسول خدا(ص) نگاهی به جمعیت کرده وپرسید علی کجاست ؟ گفتند: به درد چشم مبتلا است . فرمود: وی را بیاورید. علی راآوردند، آب دهان مبارک به چشم او کشید. چشمش التیام یافت. پرچم را به وی داد و در آنروز قلعه خیبر را فتح نمود. گزارش این چنین، حکایت از این دارد که سعد ابی وقاص شاهد این ماجراست و در جنگ خیبر حضور دارد.

حدیث منزلت نیز از سعد نقل شده است . وقتی که رسول خدا(ص) به جنگ تبوک می رفت، منافقان گفتند: پس از رفتن پیامبر(ص) مسلمانان را بیرون می کنیم و اموالشان را غارت می نمائیم . برای پیشگیری از این امر پیامبر(ص) علی (ع ) را جانشین خود قرار داد، به همین خاطر بر او حسد بردند و وقتی دیدند تیرشان به سنگ خورد، گفتند: پیامبر(ص) از همراه بردن علی (ع ) کراهت دارد و بدش می آید! این گفته به گوش علی (ع) رسید. عقب سپاه حرکت کرد تابه پیامبر(ص) رسید. رکاب حضرت را گرفت و گفت : من همراه شما می آیم . پیغمبر(ص) پرسید: مگرچه شده است ! عرضه داشت : می گویند شما خوش ندارید من همراه شما باشم . پیامبر(ص)با صدای رسا فرمود: مردم ! مگر هر یک از شما یک نفر از اهل بیت خودش را مخصوص وجانشین نمی کند؟ همه گفتند: آری چنین است ، فرمودند: همانا علی بن ابی طالب (ع ) نزد من نزدیکترین و دوست ترین اهل بیت من است . سپس فرمود: یا علی :اما ترضی ان تکون منی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی؟ آیا دوست نداری که نسبت به من به منزله هارون (برادر موسی )، نسبت به موسی باشی جز آنکه پس از من پیامبر(ص)ی نیست ؟ عرضه داشت: اکنون از خدا و رسولش راضی شدم.

این دو نمونه شاهدی است بر اینکه سعد در فتح خیبر و جنگ تبوک حضور داشته است و این روایات را برای اهالی عراق که در سفر حج با وی برخوردنموده اند نقل کرده است.

روایات دیگری که سعد بن ابی وقاص در فضیلت امیر المومنین (ع ) نقل می کند را به مناسبت ، در بررسی حیات سعد در دوران معاویه بیان خواهیم نمود.

فهرست مطالب پایان نامه

طرح موضوع

اهمیت موضوع و علت انتخاب آن

سابقه ی پژوهش

سؤال اصلی پژوهش

فرضیه پژوهش

فرضیه اصلی :

مفاهیم و متغیرها

الف ) مفاهیم

ب ) متغیرها

سوالات فرعی

مفروضات تحقیق

روش پژوهش

سازماندهی پژوهش

معرفی و نقد منابع

واقدی؛ مغازی (متوفی 207ه )

نصر بن مزاحم منقری؛ وقعه الصّفین (متوفی .212ه )

محمد بن سعد کاتب واقدی ؛ طبقات الکبری (متوفی 230ه )

ابن اعثم کوفی ؛ الفتوح (متوفی نیمه اول قرن چهارم)

ابوحنیفه احمدبن داوود دینوری؛ اخبار الطّوال (متوفی . 282 ه )

تاریخ یعقوبی (متوفی. 284 ه )

محمدبن جریر طبری ؛ تاریخ الرسل والملوک (متوفی. 310 ه )

علی بن الحسین مسعودی ؛ مروج الذهب (متوفی .346 ه )

ابن قتیبه مروزی دینوری ؛الامامه و السیاسه(متوفی . 276ه )

بلاذری ؛ انساب الاشراف (متوفی .279 ه )

ابن ابی الحدید؛ شرح نهج البلاغه ، (متوفی. 665 ه )

نقش شخصیت در تاریخ

عوامل بروز استعدادهای خاص

دیدگاه ویلفردو پاره تو در خصوص نخبگان

جمع بندی

سعد در دوران مکی

مدخل

صحابه رسول خدا(ص) کیست؟

صحابه از دیدگاه قرآن

ترجمه آیات:

مهاجر، انصار و تابعان و صفات برجسته هر کدام از دید قرآن :

صحابه از دیدگاه اهل سنت

صحابه از دیدگاه عقل ، شیعه ، تاریخ

گفتار اول: پیشینه خانوادگی و شغل سعد

نسب سعدبن ابی وقاص

شغل سعد بن ابی وقاص

گفتار دوم: بعثت پیامبر(ص)

دعوت سرّی

اسلام سعد و اولین مسلمانان

گفتار سوم: دعوت آشکار

علنی شدن دعوت پیامبر(ص) و آغاز مشکلات

سعد و اولین درگیری با مشرکین

سعد و مهاجرت به حبشه

سعد و شعب ابی طالب

هجرت به یثرب

مدخل

تشکیل حکومت اسلامی

گفتار اول: نقش سعد در سریه ها و غزوات بزرگ

سریه ها

الف) سریه عبیده بن حارث

ب) فرماندهی سعد در سریه خرار

ج) حضور سعد در سریه عبدالله بن جحش

سعد در غزوات بزرگ

الف) بدر

ب) سعد در غزوه احد

ج) شرکت سعد ابی وقاص در دیگر جنگها

گفتار دوم: نکات پایان این فصل

نکته () بیماری سعد و دعای پیامبر(ص) در حق وی :

نکته () کتابت سعد:

نکته () خرده گیری سعد از رسول خدا(ص):

نکته () سعد در سپاه اسامه :

جمع بندی فصل :

گفتار اول: دوران خلافت ابوبکر

گفتار دوم : سعد در دوران خلافت عمر بن خطاب

اوضاع سیاسی اجتماعی ایران

انتخاب سعد بن ابی وقاص برای فرماندهی جبهه عراق

نبرد قادسیه

نکوهش سعد توسط سربازان سپاه کوفه

جنگ جلولاء و دومین شکست یزدگرد از سعد ابی وقاص

سعد و بنای کوفه

قصر سعد در کوفه سوزاندن درب آن به فرمان عمر

امارت سعد بر کوفه

برکناری سعد توسط عمر

سعد بن ابی وقاص در مسایل سیاسی

الف) سعد در شورای شش نفره

ب) متهم شدن سعد به مشارکت در قتل عمربن خطاب

گفتار سوم: سعد در دوره عثمان

امارت دوباره سعد بر کوفه و برکناری پس از یکسال

روی آوردن صحابه به جمع آوری مال از دوره عثمان

شورش علیه عثمان و نقش کمرنگ سعد در مهار آن

گفتار چهارم: سعد در زمان خلافت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع )

اوضاع سیاسی ، اجتماعی این دوره

شکل گیری حزب قاعدین

نظر حضرت علی (ع ) در مورد قاعدین

سعد و موضع وی در جریان حکمیت

دستور قطع شدن حقوق سعد از بیت المال

گفتار اول :بیعت سعد بن ابی وقاص با معاویه

گفتار دوم : دفاع سعد از امیرالمؤمنین (ع) در حضور معاویه

گفتار سوم: مرگ سعد ابی وقاص

مدخل

شیعه امیرالمؤمنین کیست ؟

گفتار اول : نسب و اسلام هاشم بن عقبه بن ابی وقاص

نسب هاشم بن عتبه

اسلام هاشم بن عتبه

گفتار دوم : هاشم بن عتبه و فتوحات شام و عراق

جبهه شام

جبهه های ایران

گفتار سوم : هاشم بن عتبه در عهد خلافت علی (ع )

بیعت با علی (ع )

جنگ جمل

جنگ صفین

شهادت هاشم بن عتبه بن ابی وقاص :

مدخل:

عمربن سعد شیعه آل ابی سفیان

گفتار اول: عمربن سعد پیش از وقایع کربلا

عمربن سعد و فتوحات عراق همراه پدر

عمربن سعد در صفین

عمربن سعد و واقعه شهادت حجربن عدی

عمربن سعد و امارت مکه توسط یزید

خیانت عمربن سعد در افشای وصیت مسلم بن عقیل

گفتار دوم : عمربن سعد و فاجعه کربلا

امارت ری با کشتن حسین (ع ) و شب تردید

ورود عمربن سعد به کربلا

ملاقات امام حسین (ع ) و عمربن سعد

آغاز جنگ

شهادت امام حسین (ع )

گفتار سوم : سرانجام عمربن سعد

قیام مختار و کشته شدن عمربن سعد و فرزندش

ارسال سرها به مدینه

خلاصه و نتیجه گیری

منابع و مأخذ