مقاله اجرای تئاتر خیابانی در ایران با رویکردی سنتی یا مدرن

مقاله اجرای تئاتر خیابانی در ایران با رویکردی سنتی یا مدرن

این مقاله در 11 صفحه می باشد . 

چکیده

 امروزه در جهان از تئاتر خیابانی برای دستیابی به اهداف خاص سیاسی ، فرهنگی و آموزشی برای جلوگیری از آسیب های اجتماعی و اخلاقی استفاده بهینه ای می شود ، اما هنوز در ایران به تعریف جامع ای از این گونه نمایشی نرسیده ایم و نظرات در میان الگو قرار دادن نمایشهای فضای باز سنتی ایرانی و تکنیک های رایج در تئاتر خیابانی جهان در مجادله است ؛ در این نوشتار سعی شده تا رویکرد مناسب برای اجرای تئاتر خیابانی در ایران بررسی شود . برای این منظور ابتدا به معرفی چند تکنیک خاص اجرای تئاتر خیابانی که در جهان از آنها استفاده میشود و سپس چند نمونه از نمایشهای سنتی فضای باز ایرانی پرداخته میشود و سپس نظرات کارشناسان هر دو گروه ذکر و تحلیل خواهد شد .

واژگان کلیدی تئاتر خیابانی ، آگوستو بوآل ، تئاتر سرکوب شدگان ، نمایش سنتی ایرانی

مقدمه

انواع تئاتر های فضای باز و محیطی به ویژه تئاتر خیابانی در نتیجه احساس کمبود هایی به وجود آمدند ، کمبود هایی که شاید دیگر تئاتر صحنه ای جوابگوی آنها نبود ؛ نیاز به ارتباط هرچه بیشتر با مخاطب در معنا سازی ، اجرا در مکان هایی که خود آن مکان بتواند به عنوان شخصیتی در نمایش حضوری پر رنگ داشته باشد و انتقال معنا به مخاطبانی که شاید هرگز برای تهیه بلیط در صف گیشه ها حضور پیدا نکنند ؛ -در صورتی که آنها اصلی ترین مخاطبان آن معنا محسوب می شوند- از آن جمله اند. تئاتر های خیابانی در برگیرنده مضامین اخلاقی ، اجتماعی ، سیاسی ، فلسفی و ... هستند که به کمک تکنیک های خاصی به مخاطب ارائه می شوند . در نمایشهای خیابانی بازیگر و تماشاگر معنای دیگری می یابند ، با هم یکی می شوند و گاهی جایگاهشان با یکدیگر عوض می شود . تئاتر خیابانی تحت عنوان نام رسمی street theater از اجرای نمایش هایی در دهه های دوم و سوم قرن بیستم که در مکان های عمومی کشور های اروپایی از جمله روسیه ، فرانسه ، آلمان و هلند – که پس از آنها به سراسر جهان غرب کشیده شد – شکل گرفت . در ایران نیز از قبل از انقلاب اسلامی اجرا هایی به شکل خیابانی در چند جشنواره انجام گرفت ولی این اجرا ها تبدیل به حرکتی فراگیر نشد . در روز های اول انقلاب نیز که فضای سیاسی به نسبت بازی به وجود آمده بود گروه های تئاتر خیابانی به وجود آمدند که سعی در ارائه نظرگاه های سیاسی خود داشتند . پس از پایان جنگ تحمیلی نیز اجرا هایی از تئاتر خیابانی در ایران داشتیم تا اینکه  تئاتر خیابانی در سال 1373 به جشنواره تئاتر فجر پیوست تا نگاه جدی تری در ایران به آن شود . اما تئاتر خیابانی در ایران هنوز هم تئاتری به نسبت بی هدف و بی هویت است و وجود گروه ها و اجرا های تئاتر خیابانی بیشتر از آنکه نشان دهنده احساس نیاز به این گونه نمایشی باشد نشان دهنده محدودیت ها و کمبود سالن های نمایش است که با وجود خیل عظیم علاقمندان ، فارغ التحصیلان و دانشجویان رشته تئاتر ، تئاتر خیابانی تنها به عنوان یک راه گریز استفاده می شود . پرسش اصلی که بر سر راه تئاتر خیابانی ایران قرار دارد این است که اجرای این تئاتر در ایران باید با توجه به ریشه های خودمان در نمایش های فضای باز یا با استفاده از تجربه های جهانی در این زمینه انجام پذیرد و امید است که در مباحث پیش رو به پاسخی برای این پرسش دست یابیم . برای تفهیم بیشتر مسئله ، نخست به تعریف و توضیحی از تئاتر خیابانی آنگونه که در جهان مورد استفاده قرار میگیرد ، پرداخته میشود و در بخش بعدی نیز آشنایی مختصری با نمایشهای سنتی ایرانی ارایه میشود و در نهایت با ذکر نظرات کارشناسان امر مربوطه به مقایسه تفاوت ها و شباهت های این دو گونه نمایشی اشاره خواهد رفت.  

نگاهی به تکنیک های اجرای تئاتر خیابانی در جهان

همانطور که در مقدمه ذکر شد تئاتر خیابانی در جهان برای دستیابی به اهداف معینی اجرا میشود ، اما هر گروهی در هر گوشه از جهان شیوه اجرایی خاص خود را دنبال میکند مانند گروه های تئاتر خیابانی در هند یا گروه نان و عروسک پیتر شومان در آمریکا یا ...  . شاید نیاز به ارسطویی باشد تا با بوطیقایی قواعد این گونه نمایشی را به صورتی یکپارچه تعیین و تبیین نماید و شاید هم نتوان در هنر جهان مدرن به یک بوطیقا دست یافت و به آن اکتفا نمود ، به هر تقدیر در این نوشتار برای جلوگیری از پراکندگی و سردرگمی و حفظ یکپارچگی به بررسی شیوه های اجرایی تئاتر خیابانی با توجه به تکنیک های بنیان گذارده شده توسط بزرگترین و تاثیرگذارترین چهره تئاتر خیابانی یعنی آگوستوبوآل پرداخته میشود . آگوستو بوآل‌ در‌ سال 1931 در ‌ریودوژانیروی برزیل ‌پا به جهان هستی گذاشت. وی در دانشگاه کلمبیای نیویورک شیمی و تئاتر ‌خواند و از‌  1956الی 1971 به عنوان مسئول‌Teatro de Aren  در شهر سائوپائولو مشغول به کار شد . ا‌و در‌ 1971به بوینس آیریس نقل مکان کرد و سپس در سال ‌1978 - 1979 در دانشگاه سوربن پاریس به سمت ‌استادیاری دانشگاه رسید و ‌در همان سال نیز آموزشگاه بوآل را تأسیس ‌نمود. بوآل به عنوان استاد تئاتر ، کارگردان ‌، نمایشنامه‌نویس و نظریه‌پرداز تئاتر شناخته میشود. وی از‌ 1986 به وطن خود ، برزیل، بازگشته است. از اواخر دهه 50 تا شروع دهه 70 میلادی‌ رویکردی نوین از تئاتر مردمی‌ درسائوپائولو ‌مطرح گردید که به سرعت در امریکا‌ی لاتین رشد یافت‌. نام آگوستو بوآل به این رویکرد نوین برچسب خورده است‌. بوآل تکنیکی تئاتری را مدنظر دارد که در آن مخاطب نه فقط تماشاگر ، بلکه یکی از اجزای نمایش به حساب می آید؛ این تکنیک تئاتر سرکوب شدگان نام گرفت. یکی از نکاتی که این شیوه اجرا را از دیگر شیوه‌ها متمایز می‌کند ‌، این است که موضوع آن امیال ، خواست ها و دلمشغولی های مردم است و شرایط زندگی آنان را به صحنه می‌کشد. بوآل خود چنین می‌گوید ‌"این شیوه نشان می‌دهد مردمی که از راه کار ، عادات و تاریخشان فریب خورنده اند چگونه می‌توانند زندگی خود را تغییر دهند‌؛ زیرا هر چیزی در تغییر کردن معنا می‌یابد‌. مردم باید برای این تغییرات درزندگی روزمره آماده شوند"چهار شیوه ای که در ادامه درمورد آنها به توضیح مختصری خواهیم پرداخت از شیوه های اجرایی خاص بوآل می باشند

واژگان کلیدی تئاتر خیابانی ، آگوستو بوآل ، تئاتر سرکوب شدگان ، نمایش سنتی ایرانی